Andrzejki – wieczór wróżb

Andrzejki – wieczór wróżb

Andrzejki, znane też pod nazwą jędrzejki czy jędrzejówki, to wieczór wróżb obchodzony w Polsce w nocy z 29 na 30 listopada. Nazwa wiąże się ze świętym Andrzejem – andrzejki są bowiem obchodzone w wigilię jego święta.

Święto to obchodzone jest na końcu lub na początku roku liturgicznego i stanowi dobrą okazję do tego, aby organizować imprezy przed rozpoczynającym się lada dzień adwentem.

Pochodzenie andrzejek

Wróżby andrzejkowe znane były już w XVI wieku, a pierwsze wzmianki źródłowe o tym zwyczaju pochodzą ze sztuki Marcina Bielskiego „Komedyja Justyna i Konstancyjej” z 1557 roku.

Swoje korzenie mają najprawdopodobniej – o czym nie każdy wie – w starożytnej Grecji, a wskazywać na to może imię Andrzej – po grecku Andreas, dosłownie męski i andros – mąż, mężczyzna, co świetnie wpisywałoby się w charakter andrzejkowych matrymonialnych wróżb.

Inna hipoteza dotycząca pochodzenia andrzejek odwołuje się  do kultu starogermańskiego boga Freyera, dawcy bogactw, bóstwa miłości i płodności. Andrzejki od kilku stuleci popularne były w Niemczech, Szwajcarii, na Słowacji i Czechach, w Rosji, na Ukrainie i Białorusi, w Rumunii, na Węgrzech  i Litwie, w krajach śródziemnomorskich, a także na wyspach greckich.

Matrymonialne korzenie andrzejek

Pierwotnie andrzejki i związane z nimi wróżby andrzejkowe wiązały się przede wszystkim (jeśli nie tylko i wyłącznie) z poszukiwaniami przez niezamężne dziewczęta odpowiedniego partnera. Wróżby oraz ich wyniki traktowano początkowo bardzo poważnie, a wszelkie związane z nimi rytuały odprawiano bez świadków. Dopiero z czasem rozpoczęto wróżenie zbiorowe, a andrzejki organizowała sobie grupa rówieśnicza panien na wydaniu, wspólnie starająca się przepowiedzieć swoją matrymonialną przyszłość.

Obecnie w zabawach andrzejkowych uczestniczą zarówno kobiety, jak i mężczyźni, a wróżby mają niezobowiązujący, raczej rozrywkowy charakter. I nikt już nie traktuje ich na poważnie.

Męskim odpowiednikiem andrzejek są katarzynki, obchodzone w wigilię świętej Katarzyny, z 24 na 25 listopada. Katarzynki nie są jednak tak popularne jak andrzejki, mnóstwo osób nawet nie wie o ich istnieniu.