Jemen

Jemen

Położenie: państwo na Półwyspie Arabskim nad Morzem Czerwonym, Zatoką Adeńską i Morzem Arabskim
Powierzchnia: 536 869 km2, łącznie z wyspami: Sokotrą i Kuria Muria na Oceanie Indyjskim, Kamaran na Morzu Czerwonym i Perim w cieśninie Bab al-Mandab
Stolica: Sana
Główne miasta: Aden, Al-Hudajda, Taizz, Al-Mukalla

Warunki naturalne

Obszar Jemenu rozciąga się od gorących wybrzeży do gór o umiarkowanym klimacie. Większość terenu na północy i północnym wschodzie zajmuje pustynia Ar-Rub al-Chali. Na zachód, nad Morzem Czerwonym, leży nadbrzeżna nizina Tihama, będąca pasem urodzajnej ziemi o szerokości 45 kilometrów i centrum jemeńskiego rolnictwa opartego w znacznym stopniu na sztucznym nawadnianiu. Na zachodzie i południowym zachodzie kraju znajdują się masywy gór zrębowych Al-Kaur z licznymi wygasłymi szczytami wulkanicznymi, z których najwyższy – Dżabal Nabi Szuajb – wznosi się na 3760 m n.p.m. Na wschodzie leży płaskowyż Hadramaut. Na południu i południowym wschodzie wzdłuż Oceanu Indyjskiego ciągną się nadbrzeżne pasma nizin. Jemen ma ubogą sieć rzeczną. W górach spotyka się nieliczne stałe rzeki, na pozostałym obszarze zaś wadi, czyli suche doliny wypełniające się wodą w porze deszczowej.

Klimat

Klimat jest zwrotnikowy kontynentalny, suchy, na wybrzeżu i w północnej części kraju skrajnie suchy. Średnia temperatura w styczniu wynosi w górach około 13°C, a na wybrzeżu około 25°C, w lipcu w górach około 20°C i 33°C na wybrzeżu. Roczna suma opadów w górach: 400-700 mm, na wybrzeżu 50-80 mm. Na wybrzeżach Morza Czerwonego częste burze piaskowe.

[tube]http://www.youtube.com/watch?v=Cvyq6QjRUko[/tube]

Fauna i flora

Przeważa roślinność odporna na susze: aloes, tamaryszek, balsamowiec (dostarczający mirry dla przemysłu uprawa zbóż, w oazach perfumeryjnego), palmy daktylowej, sezamu. Na nadbrzeżnej nizinie Tihama uprawia się tytoń, lucernę, kukurydzę, fasolę i pomidory. Koczownicy hodują kozy, owce i wielbłądy. Zwierzęta dzikie zostały znacznie przetrzebione. W górach występują kolczaste zarośla oraz roślinność stepowa.

Historia

Dzieje dzisiejszego Jemenu to historia dwóch państw: Jemenu Północnego i Jemenu Południowego. Ich losy biegły odmiennymi szlakami, choć czasami te drogi krzyżowały się. Rzymianie nazywali ziemie obecnego Jemenu Arabią Szczęśliwą. Między XII a VII wiekiem p.n.e. Jemen Północny zamieszkiwali Minejczycy, którzy utrzymywali stosunki handlowe z Egiptem, Syrią i miastem Petra, stolicą państwa nabatejskiego. Od IX do II wieku p.n.e. to terytorium należało do Sabejczyków, założycieli legendarnego państwa Saba. Dysponowali oni jak na owe czasy wysoko rozwiniętą techniką. Źródłem bogactwa Sabejczyków był handel między Dalekim Wschodem a krajami leżącymi nad Morzem Śródziemnym i Morzem Czerwonym. Od roku 525, przez 50 lat, ziemie jemeńskie znajdowały się w posiadaniu Etiopii, a następnie od 575 roku wchodziły w skład państwa perskiego. Od VII wieku zaznaczyły się wpływy kalifatu arabskiego, a wraz z nim islamu.

W początkach XVI wieku kraj uzależnił się od Turcji. W roku 1911 w wyniku wielkiego długotrwałego powstania antytureckiego, które wybuchło dziesięć lat wcześniej, doszło do podziału terytorium Jemenu Północnego między imama i Turcję. Po klęsce imperium osmańskiego w I wojnie światowej kraj uzyskał w roku 1919 niepodległość. Imam wysunął pretensje do części terytorium przygranicznego, tzw. Protektoratu Zachodniego (należącego do Jemenu Południowego). Starcia zbrojne na granicy z Brytyjczykami trwały do roku 1934 i zakończyły się układem pokojowym brytyjsko-jemeńskim. Jednakże jeszcze przez kilkadziesiąt lat dochodziło do częstych walk. Władze Jemenu Północnego prowadziły zabiegi o uznanie go jako niepodległego państwa. Nie chciała do tego dopuścić m.in. Arabia Saudyjska, ale w końcu w roku 1970 wraz z innymi państwami arabskimi uznała niepodległość Jemenu Północnego. Dwa lata później zawarto porozumienie w sprawie połączenia obu Jemenów w jedno państwo. Jemen Południowy (w szczególności port Aden), był w starożytności najważniejszym punktem handlowym w drodze do Indii. W 24 roku p.n.e. został opanowany przez Rzymian, a w IV wieku przez Persów. Największy rozkwit kraju przypada na czasy średniowiecza, kiedy to pozostawał pod władzą Arabów. W XVI wieku został podbity przez Turków, a następnie w roku 1839 stał się kolonią angielską. Kiedy trzydzieści lat później otwarto Kanał Sueski, znaczenie Jemenu Południowego  wzrosło jeszcze bardziej (był główną angielską bazą strategiczną).

Po II wojnie światowej narastał opór przeciw Brytyjczykom, który przerodził się w latach sześćdziesiątych w antybrytyjskie powstanie kierowane przez Narodowy Front Wyzwolenia. W 1967 roku Jemen Południowy odzyskał niepodległość, przeprowadził gruntowne reformy i zacieśnił stosunki z krajami komunistycznymi. Mimo że terytorialnie mniejszy, był krajem bogatszym, ponieważ posiadał spore zasoby ropy naftowej. Jemen Północny, biedniejszy, miał poparcie państw zachodnich, w przeciwieństwie do socjalizującego sąsiada, wspieranego przez Związek Radziecki. W roku 1979, po ostrych walkach granicznych, doszło do podpisania układu dotyczącego zjednoczenia obu państw. Fakt ten miał miejsce 22 V 1990 roku. Wtedy to powstała Republika Jemenu. Jej pierwszym prezydentem został były prezydent Jemenu Północnego, Ali Saleh, a wiceprezydentem były prezydent Jemenu Południowego. Jednakże już w roku 1994 na skutek braku jednolitej polityki wewnętrznej oraz kryzysu gospodarczego wybuchły krwawe walki pomiędzy wojskami południowymi i północnymi. Pokój w tamtym regionie jest kruchy.

Kultura i sztuka

Sztuka islamu wchłonęła i przetworzyła elementy sztuki perskiej, rzymskiej i tureckiej, zwłaszcza w architekturze. Ważną rolę w budownictwie tamtych rejonów tworzą wewnętrzne dziedzińce, charakterystyczne dla wszystkich krajów arabskich. Typowe budowle to meczety, szkoły religijne, bazary. Dużą rolę odgrywało rzemiosło artystyczne, zwłaszcza zaś wyrób dywanów i kobierców o bogatej ornamentyce oraz złotnictwo. Literatura to głównie legendy i pieśni ludowe związane z osobą proroka Mahometa i życiem ludu na pustyni.

Atrakcyjne miejsca

Gorące wody Morza Czerwonego i Morza Arabskiego. Nad Zatoką Adeńską leży Aden, główny tranzytowy, wolnocłowy port morski. W mieście zobaczyć można liczne zabytki architektury islamu oraz dziewiętnastowieczne budownictwo kolonialne. Niezwykłym przeżyciem jest pobyt na pustyni. W Sanie, stolicy kraju, mury okalające stare miasto i uliczki w centrum pamiętają jeszcze czasy biblijne. Z czasów kalifatu arabskiego zachował się wielki meczet z fragmentami rzeźb mauretańskich. Sana leży na wysokości 2400 m n.p.m.

[tube]http://www.youtube.com/watch?v=EkISt5b2G2M[/tube]