Osteoporoza

Osteoporoza

Osteoporoza to choroba, która polega na zmniejszaniu się gęstości kości. Z zaatakowanego nią szkieletu stopniowo „ucieka” wapń, przez co kości stają się coraz bardziej kruche i łamliwe. Zdrowe kości potrafią się zregenerować: średnio co trzy lata zmieniają swój skład mineralny.

Kości zaatakowane osteoporozą regenerują się zbyt wolno, wymiana składników mineralnych następuje w nich co pięć-sześć lat. Choroba ta najczęściej atakuje kobiety między 40 a 50 rokiem życia.

Czy osteoporoza ma związek z hormonami?

Tak. To dzięki hormonom organizm przyswaja odpowiednią ilość wapnia, a procesy odnowy przebiegają sprawnie. Gdy pojawiają się zaburzenia hormonalne, wcześniej czy później odbija się to na kondycji kości. Dlatego na osteoporozę chorują głównie kobiety, które właśnie przeszły lub przechodzą menopauzę. Zmniejszająca się ilość żeńskich hormonów płciowych estrogenów sprawia, że organizm przekwitającej kobiety przyswaja mniej wapnia, a jej kości regenerują się wolniej.

Pojawienie się osteoporozy oraz jej przebieg zależy w dużym stopniu od tzw. profilu hormonalnego kobiety, który uwidacznia się w jej wyglądzie zewnętrznym. Wysokie, szczupłe jasnowłose kobiety o suchej skórze (progestagenne blondynki) zazwyczaj wcześniej przechodzą menopauzę, a zatem estrogeny krócej chronią ich kości. Dlatego takie właśnie kobiety częściej chorują na osteoporozę.

Dlaczego osteoporozę nazywano „cichym złodziejem kości”?

Bo osteoporoza przez cale lata może przebiegać bez dostrzegalnych gołym okiem objawów. Bywa, że daje o sobie znać dopiero wtedy, gdy niegroźny z pozoru upadek kończy się skomplikowanym złamaniem.

Sygnały, jakie wcześniej wysyła organizm (ból kości po przebudzeniu, trudności z porannym rozruszaniem się, bóle nóg po długim staniu lub chodzeniu, obniżenie się w krótkim czasie wzrostu o 2-3 cm i/lub zaokrąglenie się pleców), są powszechnie lekceważone, wiązane ze zwykłym zmęczeniem albo podeszłym wiekiem.

Czy mężczyźni też chorują na osteoporozę?

Tak, ale znacznie rzadziej. Z kilku powodów. Po pierwsze, zaczynają oni przekwitać później niż kobiety i proces ten przebiega u nich łagodniej. Po drugie, obniżający się z wiekiem poziom męskiego hormonu płciowego testosteronu nie wywiera tak silnego wpływu na męskie kości, jak malejąca ilość estrogenów na kości kobiet. Po trzecie, kości mężczyzn są z natury grubsze, są więc bardziej odporne na uszkodzenia. Po czwarte, panowie zwykle żyją krócej, zatem rzadziej dożywają wieku, w którym osteoporoza staje się groźna.

Jedną z najpoważniejszych konsekwencji osteoporozy jest złamanie szyjki kości udowej: co roku w Polsce z powodu powikłań po tym złamaniu umiera 5,2 tys. kobiet. Najczęściej dochodzi do tego między 70 a 80 rokiem życia, a statystyczny Polak dożywa 70 lat. Dlatego „brzydka płeć” lepiej wypada w statystykach dotyczących osteoporozy.

Czy choroba może wystąpić u młodych ludzi lub dzieci?

Tak, choć zdarza się to rzadko. Osteoporoza towarzyszy wtedy zwykle innej chorobie, która wiąże się z nieprawidłową pracą gruczołów dokrewnych produkujących hormony: tarczycy, przysadki mózgowej lub kory nadnerczy.

Osteoporoza może też być efektem ubocznym przewlekłych chorób, takich jak cukrzyca, epilepsja lub nadkwaśność żołądka, gdyż zażywa się przy nich leki, które zmniejszają przyswajanie wapnia. Choroba ta pojawia się też u młodych dziewcząt cierpiących na anoreksję: w tym wypadku to skutek głodowej diety ubogiej w wapń.

Czy papierosy i duże ilości kawy szkodzą kościom?

Tak i to bardzo! Kobiety palące papierosy zwykle wcześniej przechodzą menopauzę, są więc bardziej narażone na osteoporozę. Poza tym, dym papierosowy zawiera kadm: metal, który rujnuje strukturę kości. Napoje działające pobudzająco, takie jak kawa, mocna herbata, cola i tzw. energizery, zawierają związki, które wiążą wapń, więc organizm nie przyswaja go z pożywienia tyle, ile potrzebuje.

Czy aktywność fizyczna ma wpływ na wystąpienie osteoporozy i jej przebieg?

Tak i to bardzo pozytywny! Kości nie są martwe: to żywa tkanka, która potrzebuje wielu składników odżywczych, zwłaszcza mineralnych. Wprawienie ciała w ruch sprawia, że procesy budowy, odżywienia i regeneracji kości przebiegają sprawniej. Powiedzenie „narząd nieużywany zanika” z powodzeniem można odnieść do tkanki kostnej: np. złamana i unieruchomiona w gipsie noga ma mniejszą gęstość kości niż ta cała i zdrowa.

Ktoś, kto ma osteoporozę i unika ruchu, popełnia poważny błąd, bo odwapnienie kości będzie się u niego nasilać. Długie spacery, pływanie I taniec to najlepsze „leki” na osteoporozę!

Czy są badania wykrywające chorobę i kiedy należy je zrobić?

Po przekroczeniu czterdziestki trzeba poddać się po raz pierwszy densytometru: prześwietleniu kości pozwalającemu określić ich gęstość. Najlepiej prześwietlić szyjkę kości udowej lub lędźwiowy odcinek kręgosłupa. To badanie bezbolesne, trwa kilkanaście minut. Prawidłowa gęstość kości to 1 gram na cm3 tkanki kostnej. Wynik 0,9 g/cm3 to sygnał, by zwiększyć ilość wapnia w codziennej diecie. Wynik 0,8 g/cm3 świadczy o tzw. osteopenli, czyli zagrożeniu osteoporoza: trzeba wówczas zażywać dodatkowo witaminy i minerały (rodzaj preparatu i jego dawkę powinien ustalić lekarz!). Gęstość kości na poziomie 0,7 g/cm3 świadczy już o osteoporozie, a lekarz przepisuje wtedy odpowiednie leki na receptę.

Uwaga: niepokojący wynik densytometru wymaga konsultacji u endokrynologa! Hormonalne i biochemiczne badania krwi powiedzą, jak organizm radzi sobie z produkcją hormonów i jak gospodaruje minerałami. Takie badania pozwalają dobrać rodzaj leku i ustalić jego dawkę.

Czy osteoporozę można całkowicie wyleczyć?

Niestety, nie. Zażywanie zaleconych i przepisanych przez lekarza leków (specyfiki witaminowo-mineralne oraz hormonalne) spowalnia proces „ucieczki” wapnia z kości oraz sprzyja ich odbudowie. Całkowite wyleczenie osteoporozy, czyli przywrócenie kościom prawidłowej gęstości, nie jest jednak możliwe.

Czy mleko chroni przed osteoporozą?

Mleko to znakomite (i tanie!) źródło łatwo przyswajalnego wapnia, pij je więc, jeśli tylko nie jesteś uczulona na zawarte w nim białko i nie cierpisz na nietolerancję obecnego w nim cukru laktozy.

Ale nie ma co się łudzić, gdy palisz papierosy, pijesz dużo kawy i prowadzisz mało aktywny tryb życia, szklanka mleka to za mało: by pokryć zapotrzebowanie organizmu na wapń, należałoby wypić cztery szklanki dziennie.
Zapobiegniesz osteoporozie, jedząc produkty zasobne w wapń: ryby, jogurty, oraz rozsądną ilość żółtych serów (są bardzo tłuste) oraz nasion roślin strączkowych (działają wzdymająco). I ruszaj się!

Jak skutecznie chronić się przed osteoporozą?

przed 40 rokiem życia

• prowadź aktywny tryb życia
• nie pal
• ogranicz ilość kawy, herbaty oraz coli do dwóch filiżanek dziennie
• nie stosuj drastycznych diet odchudzających
• dbaj o to, by twoje menu było urozmaicone
• spaceruj przynajmniej pół godziny dziennie
• chroń się przed słońcem, ale nie unikaj go (dzięki promieniom słonecznym w naturalny sposób wytwarzasz witaminę D, której twoje kości potrzebują, by przyswoić wapń)

po czterdziestce

• pora na pierwszą densytometrię: badanie określające gęstość kości
• jeśli pojawiły się już u ciebie zaburzenia miesiączkowania, idź do endokrynologa i rozważ poddanie się hormonalnej terapii zastępczej HTZ

50 lat i więcej

• przynajmniej raz na pięć lat rób densytometrię
• przyjmuj też zalecone przez lekarza leki (specyfiki mineralne i/oraz hormonalne).