Tradycje i zwyczaje wielkanocne

Tradycje i zwyczaje wielkanocne

Wielkanoc jest najważniejszym świętem chrześcijańskim, w którego centrum znajduje się podstawa naszej wiary – Zmartwychwstanie Chrystusa. Początkowo obchodzono ją w dzień żydowskiej Paschy, sytuację zmienił sobór w Nicei z 325 roku, w czasie którego podjęto decyzję, iż Wielkanoc będzie obchodzona w pierwszą niedzielę po wiosennej pełni Księżyca, tzn. pomiędzy 21 marca a 25 kwietnia.

Ze świętami wielkanocnymi wiąże się wiele ciekawych i wartych uwagi tradycji. O wielu z nich współcześni chrześcijanie zapomnieli – a szkoda, gdyż stanowią wspaniałe świadectwo tego, co było ważne i piękne jeszcze kilkadziesiąt lat temu, przede wszystkim dla naszych babć i dziadków. Dlatego dzisiaj mamy dla was garść informacji na temat tradycji wielkanocnych – zarówno tych, które stale są kultywowane, jak i tych zapomnianych.

Niedziela Palmowa

Święta wielkanocne są zwieńczeniem trwającego 40 dni Wielkiego Postu. Bezpośrednio poprzedza je Wielki Tydzień, do którego wstępem jest Niedziela Palmowa, w przeszłości zwana także kwietną lub wierzbną. W ten dzień wierni dzisiaj przynoszą z reguły gotowe palemki, niegdyś przynosili natomiast ozdobione kwiatami, mchem czy ziołami gałązki wierzbowe, bukszpanu, malin czy porzeczek, którymi po poświęceniu bito symbolicznie domowników, aby zapewnić im szczęście przez cały rok. Więcej informacji na temat Niedzieli Palmowej znajdziesz tutaj.

Topienie Judasza

Kolejną tradycją, która wiązała się z oczekiwaniem na Wielką Niedzielę, było tzw. topienie Judasza, zwyczaj już dzisiaj zapomniany, związany z obchodami Wielkiej Środy. Tego dnia topiono w jeziorze czy rzece kukłę Judasza, wleczoną uprzednio po całej okolicy na łańcuchach i okładanej kijami przez przypadkowych gapiów. Wymierzano w ten sposób sprawiedliwość na tym, który zdradził Jezusa.

Pogrzeb żuru i wieszanie śledzia

Kolejnymi zwyczajami związanymi ze świętami wielkanocnymi są pogrzeb żuru oraz wieszanie śledzia. Zarówno żur, jak i śledź to symbole Wielkiego Postu, spożywane niegdyś w czasie rygorystycznie przestrzeganego czasu pokuty i umartwienia. Nic więc dziwnego, że kiedy kończył się post, wylewano sagany żuru na ulice czy z satysfakcją przybijano śledzia do drzewa, karając go za to, iż przez kilka ostatnich tygodni wyganiał z jadłospisu mięso.

Świąteczne porządki

Przed świętami wielkanocnymi, tak jak zresztą i przed innymi wielkimi uroczystościami, przeprowadzano wielkie porządki. Ich głównym celem było nie tylko uprzątnięcie obejścia, ale także symboliczne usuniecie z domów, a przez to i z serc, wszystkiego, co złe, niepotrzebne, brudne i przynoszące choroby duszy. Obecnie również sprzątamy domy przed świętami wielkanocnymi, jednak głównym celem tych działań jest przede wszystkim uporządkowanie pomieszczeń, które niewiele ma wspólnego ze „sprzątaniem serca”.

Malowanie jaj

Jednym z tradycyjnych polskich zwyczajów wielkanocnych jest także malowanie jajek, które jednak – o czym nie każdy wie – nie narodziło się w naszym kraju. Szczegóły odnośnie do tego zwyczaju poznasz, oglądając poniższy film.

[tube]http://www.youtube.com/watch?v=qG3snyWpc2Y[/tube]

Świecenie pokarmów

W Wielką Sobotę święcono koszyczek z pokarmami (tzw. święconka wielkanocna), w którym znajdować się musiały obowiązkowo:

• baranek jako symbol Zmartwychwstałego Chrystusa,
• mięso i wędliny jako symbol zakończenia okresu postu,
• chrzan jako zwiastun, że gorycz męki Chrystusa została zwyciężona przez słodycz,
• jajka jako symbol narodzenia,
• masło jako oznaka dobrobytu.

Święconkę wielkanocną jedzono w Wielką Niedzielę, tuż po rezurekcji, w czasie wielkanocnego śniadania.

Z obchodami Wielkiej Soboty wiązał się jeszcze jeden zwyczaj – tylko dla dziewczyn. Wierzono, że jeżeli dziewczęta umyły sobie twarz w wodzie, w której gotowano jajka do koszyka wielkanocnego, znikną wszystkie niedostatni ich urody. W Wielką Niedzielę natomiast od rana strzały petard oraz dźwięk dzwonów miały na celu obudzenie śpiących w Tatrach rycerzy oraz poruszenie zatwardziałych serc grzeszników.

Więcej informacji na temat zwyczajów związanych z Wielką Sobotą znajdziesz tutaj, a z Wielką Niedzielą – tutaj.

Polskie zwyczaje wielkanocne omówiono też na poniższym filmie.

[tube]http://www.youtube.com/watch?v=CzWLIF0AtEM[/tube]