Historia ONZ

Historia ONZ

Organizacja Narodów Zjednoczonych to spadkobierca Ligi Narodów, która nie uchroniła świata przed wybuchem II wojny światowej. ONZ korzystało z jej wiedzy, tradycji i doświadczeń, i w skuteczny sposób zaczęło działać tuż przed zakończeniem wojny. Czym jest ONZ, jakie zakłada sobie cele, dlaczego powstało i do czego dąży?

Na te i inne pytania staramy się odpowiedzieć dziś.

Historia powstania ONZ

Bezpośrednią przyczynę powstania ONZ można znaleźć w historii Ligi Narodów – organizacji powołanej do życia po I wojnie światowej, która miała na celu zapewnić ogólne bezpieczeństwo, pokój na świecie i wzajemną pomoc między państwami w razie wojny. Niestety, realia okazały się inne, wybuchła kolejna wojna, bardziej dotkliwa niż poprzednia, i  to ona przerwała działania Ligi. Zaczęto zastanawiać się nad powołaniem do życia nowej organizacji, która będzie stała na straży bezpieczeństwa i porządku po wojnie. Dyskusję, już w 1941 roku, rozpoczęły dwie deklaracje, pierwsza z nich to Karta Atlantycka, druga Deklaracja Narodów Zjednoczonych. Dodatkowo w latach 1943-1945 mocarstwa sprzymierzone w walce z Hitlerem, USA, ZSRR i Wielka Brytania, na konferencjach zachęcały i proponowały powstanie takiej organizacji.

Wszystkie te obrady stały się punktem wyjścia międzynarodowej konferencji w San Francisco w 1945 roku, kiedy to uchwalono i wprowadzono w życie Kartę Narodów Zjednoczonych. Jest to dokument programowy organizacji, określa cele, kwestie związane z członkostwem, zasady współpracy. Stanowi fundament stosunków międzynarodowych.  24 października 1945 uznany jest za datę powstania ONZ, z siedzibą w Nowym Jorku.

Cele i zasady ONZ

Podstawowym celem działania ONZ jest utrzymanie porządku i pokoju na świecie. Dodatkowo towarzyszy temu utrzymywanie przyjaznych kontaktów z innymi narodami, współpraca w sferze gospodarczej, ekonomicznej, społecznej i humanitarnej, ciągłe dążenie i zabieganie o bezpieczeństwo wszystkich narodów członkowskich i nie tylko. Ważną kwestią jest również tłumienie wszelakich przejawów agresji i naruszeń zasad pokoju. ONZ porusza również sferę wolności człowieka i poszanowania jego praw bez względu na kolor skóry, pochodzenie czy wyznawaną religię.

Kluczowymi zagadnieniami zawartymi w Karcie są:

• suwerenność wszystkich państw członkowskich – oznacza to równość wszystkich krajów w świetle prawa międzynarodowego;
• wypełnianie zobowiązań zawartych w Karcie przez państwo członkowskie;
• rozwiązywanie sporów i nieporozumień za pomocą środków pokojowych;
• nieużywanie broni oraz zakaz używania siły, jako najważniejszy postulat mający znaczenie dla utrzymania pokoju międzynarodowego.

Członkostwo w ONZ

Karta określa dwa rodzaje członkostwa: pierwotne i wtórne. Z czego to wynika? Państwa, które brały udział w konferencji w San Francisco i podpisały Deklarację Narodów Zjednoczonych, mają członkostwo pierwotne. Wtórne, jak sama nazwa wskazuje, otrzymują państwa, które dobrowolnie godzą się na postulaty zawarte w Karcie i będą ich przestrzegać, a w szczególności zadbają o bezpieczeństwo i pokój na świecie. Obecnie ONZ skupia 192 państwa.

Organy ONZ

Wyróżnia się sześć głównych organów ONZ, są to:

1. Zgromadzenie Ogólne – może zajmować się każdym zagadnieniem związanym z funkcjonowaniem organizacji, składa się z reprezentantów wszystkich państw członkowskich.
2. Rada Bezpieczeństwa – odpowiedzialna jest za utrzymanie bezpieczeństwa.
3. Rada Gospodarczo-Społeczna – w skład jej wchodzi 54 członków, obradują oni i przeprowadzają badania na temat gospodarki i społeczeństwa.
4. Rada Powiernicza – był organem odpowiedzialnym za nadzór nad koloniami, ale obecnie już nie funkcjonuje.
5. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości – w skład wchodzi 15 sędziów, rozstrzygają spory państw członkowskich, jak i również nienależących do nich.
6. Sekretariat – organ o charakterze administracyjnym.

fot. Struktura ONZ

Widoki na przyszłość

Organizacja funkcjonuje ponad 50 lat i w dobie globalizacji nie zawsze jest w stanie nadążyć za współczesnym światem i narodami. Członkowie poszczególnych państw starają się wyjść z postulatami zmian, ale to nie jest łatwe. Główną przyczyną jest bardzo długi proces rewizji Karty, oraz niechęć niektórych przedstawicieli krajów do zmian, co w pewnym sensie pozbawiłoby je uprzywilejowanej obecnej pozycji.