Jeziora

W jeziorach znajduje się, aż cztery razy więcej wody niż we wszystkich rzekach na Ziemi. Jednak żywot jezior jest dosyć krótki. Bez stałej dostawy świeżej wody zniknęłyby na skutek parowania, zamulania oraz wypływających strumieni.

Jeziora są różnie klasyfikowane, np. ze względu na metodę tworzenia, stopień zasolenia lub możliwości rozwijania się w nich organizmów żywych. Niektóre jeziora utworzyły się w rezultacie ruchów skorupy ziemskiej albo działania wulkanów, inne z kolei powstały w wyniku przemieszczania się dawno nieistniejących lodowców albo odcięcia zatoki od morza czy oceanu. Dużo zbiorników wodnych utworzonych zostało przez ludzi np. na potrzeby hydroelektrowni.

Jeziora pochodzenia tektonicznego

Uskoki tektoniczne i ruchy skorupy ziemskiej były przyczyną utworzenia największego jeziora na Ziemi – Morza Kaspijskiego, a także najgłębszego – jeziora Bajkał (Syberia).
[tube]https://www.youtube.com/watch?v=TCeXauIVtFI[/tube]

Morze Kaspijskie położone jest w depresji, ze strony zachodniej ograniczonej pasmem Kaukazu, z kolei ze strony wschodniej wyżynami centralnej Azji. Przez ostatnie kilka mln lat powierzchnia Morza Kaspijskiego bardzo się zmieniała, przed wypiętrzeniem się Kaukazu, Morze Kaspijskie wraz z Morzem Czarnym stanowiły całość. Bajkał zaś jest wypełnionym wodą rowem tektonicznym, utworzonym w efekcie zapadnięcia się masy lądu. Rów Środkowoafrykański, także wypełniony jest jeziorami, do których wchodzi m.in.: Jezioro Alberta, Jezioro Edwarda, Niasa i Tanganika. Ten sam uskok biegnie na północ aż do południowo-zachodniej Azji, gdzie na dnie, na głębokości 399 metrów p.p.m. mieści się najniżej położone jezioro świata, Morze Martwe.

Jeziora pochodzenia wulkanicznego

Najczęściej spotykanymi jeziorami tego typu są zalane wodą kratery wulkanów. Największy z nich to popularny Crater Lake na wulkanie Mazama w stanie Oregon, w Stanach Zjednoczonych. Crater Lake powstało ok. 6600 lat temu, ma średnicę długości 10 km i głębokość 589 m.

Niekiedy potoki lawowe odcinają część doliny razem ze znajdującą się w niej wodą tworząc nowe zbiorniki wodne, takie jak np. jezioro Kiwu w Rowie Środkowoafrykańskim, na granicy Zairu i Rwandy. Przed erupcją wody doliny Kiwu spływały na północ do Nilu. Jednak po odcięciu ich przez potok lawy, Kiwu odprowadza wodę rzeką Ruzizi do jeziora Tanganika. Na półkuli północnej najczęściej można znaleźć jeziora ukształtowane przez lodowce w czasie ostatniego zlodowacenia. Większa część jezior w Polsce powstała właśnie w taki sposób, podobnie jak ok. 60 tys. jezior Finlandii, a także jeziora alpejskie.

Lodowce podczas ostatniego zlodowacenia wyżłobiły w podłożu głębokie bruzdy, które później zalane zostały wodą z topniejącego lodu. Uwolniony materiał skalny, wcześniej uwięziony w lodzie wstrzymał odpływ wody, tworząc dzięki temu jeziora. Pojezierze Mazurskie zostało w większej części utworzone w bruzdach polodowcowych zalanych wodą z lodu, który topniał.

Na obszarach zbudowanych z wapieni możliwe jest tworzenie się jezior pod powierzchnią ziemi. Wapienie powoli są rozpuszczane, a później wymywane przez wodę, na skutek czego powstaje zapadlisko z wieloma jeziorami i rzekami. Podobne zjawisko występuje w rejonach bogatych w złoża soli.

[tube]https://www.youtube.com/watch?v=uQaTMnT5h-0[/tube]

Słone jeziora

Większa część jezior wypełniona jest wodą słodką, nieustannie doprowadzoną przez źródła i strumienie. Jednak jeżeli dopływ i odpływ słodkiej wody jest ograniczony, robi się ona coraz bardziej nasycona związkami mineralnymi, pochodzącymi z erozji otaczających jezioro skał. Równocześnie na skutek parowania, w zbiorniku regularnie ubywa wody. Przykładem słonego jeziora jest np. Great Salt Lake.

Dwa ogromne słone jeziora, Morze Kaspijskie i Jezioro Aralskie, znajdują się w południowo-zachodniej Azji. Jezioro Aralskie było dawniej czwartym pod względem powierzchni jeziorem na świecie. Ale od czasu, gdy zmieniono bieg dwóch jego dopływów, powierzchnia tego ogromnego jeziora zmniejszyła się z 77451 km2 do 40000 km2, dając mu ostatecznie szóstą pozycję na Ziemi.

Najbardziej zasolone są wody Morza Martwego, położonego na granicy między Jordanią i Izraelem. Średnia zawartość soli w tym jeziorze jest aż 9 razy wyższa niż w morzach i oceanach.

Sztuczne zbiorniki wodne

Sztuczne jeziora to utworzone przez człowieka zbiorniki wodne, wykorzystywane do składowania wody dla celów użytkowych, przemysłowych albo dla zasilania hydroelektrowni. Stworzone przez ludzi zbiorniki mogą mieć różną wielkość, a największe z nich to Jezioro Nassera, powstałe w wyniku zatamowania Nilu na granicy Egiptu i Sudanu, oraz jezioro Mead na rzece Kolorado w Stanach Zjednoczonych.