Odkrycie ognia
Co spowodowało, że człowiek wszedł na drogę prowadzącą do cywilizacji i kultury? Przede wszystkim opanowanie dwóch umiejętności, takich jak porozumiewanie się i posługiwanie się narzędziami.
Aby jednak wytworzyć potrzebne narzędzia, niezbędne było odkrycie odpowiednich technologii. A do tego niezbędny był ogień…
Przez długi czas twierdzono, że pierwsze świadome użycie ognia nastąpiło 25 tysięcy lat temu. Najwięcej znalezionych w Europie narzędzi wykonanych za pomocą obróbki ogniem pochodzi bowiem sprzed 14-10 tys. lat. Najnowsze badania dowodzą jednak, że człowiek zaczął korzystać z ognia już jakieś 75 tysięcy lat temu.
Archeolodzy prowadzący prace na stanowisku Pinnacle Point w RPA zwrócili uwagę na duży kawałek silkretu (minerału, który zawiera ok. 85% krzemionki), którego w tamtej okolicy było dużo. Znaleziony przez archeologów silkret miał około 10 cm średnicy i leżał w prehistorycznym popiele. Miał szklistą powierzchnię z czerwonymi smugami. Mniejsze kawałki tego minerału, które znajdują się w tym obszarze wyglądały inaczej. Badacze skojarzyli więc wygląd znaleziska i jego barwę z dawnymi narzędziami zrobionymi z kamieni, które poddawano działaniu ognia. Takie narzędzia znaleziono kiedyś w Europie i oceniano ich wykonanie na kilkanaście tysięcy lat. Silkret miał co najmniej 70 tysięcy lat.
Być może nawet 164 tys. lat temu prehistoryczni ludzie używali dobrze kontrolowanych palenisk w celu ogrzewania kamienia i zmiany jego właściwości.
Ogrzewanie silkretu sprawiało, że minerał, który był raczej trudny do formowania z niego broni, łatwiej było kształtować i wyrabiać z niego zaawansowane narzędzia.
Zaczęły powstawać narzędzia ostrzejsze, lżejsze, ze ściętymi krawędziami, które pozwalały na skuteczne polowanie. Naukowcy sprawdzili, co stanie się z silkretem, jeśli podda się go działaniu ognia. Umieścili kawałek minerału pod ogniskiem. Ogień ugaszono, a silkret wykopano dopiero na następny dzień. Silkret stał się czerwony i łatwo się łuszczył. Na dodatek rzeczywiście przypominał minerał sprzed 72 tys. lat.
Użycie ognia do obróbki cieplnej kamieni pomogło ludziom pierwotnym w przejściu z ciepłego środowiska południowoafrykańskiego do zimniejszego klimatu europejskiego.
Świadectwa stosowania tak dojrzałej technologii przez ludzi zamieszkujących wybrzeże Południowej Afryki dowodzą złożoności ich procesów poznawczych i są dodatkowym potwierdzeniem teorii, zgodnie z którą właśnie stąd pochodzą przodkowie pierwszych ludzi.
Sekrety ognia
- Ogień nie jest jednolitym zjawiskiem, ale sumą zjawisk, które towarzyszą procesowi spalania. Składają się na nie: emisja promieniowania widzialnego – światła, promieniowania podczerwonego – ciepła i emisja akustyczna – czyli trzaski i syk towarzyszące spalaniu. Impulsem do jego wytworzenia jest porcja energii pochodząca z zapałki czy zapalniczki.
- Ogień odkryto 1200-500 tysięcy lat temu. Kiedy poznano jego znaczenie, nauczono się podtrzymywać płomienie powstałe z naturalnych zapłonów, np. wskutek uderzenia pioruna. Etap umiejętności rozniecania ognia, czyli kontrolowanego jego użycia, stanowi ogromny postęp w rozwoju ludzkości i daje początek naszej cywilizacji. Współczesny świat nie istniałby, gdyby prehistoryczny człowiek nie nauczył się korzystać z ognia, który rozniecano na początku poprzez tarcie dwóch krzemieni, wysuszonych kawałków drewna, a później metalu i krzemienia.