Irlandia – zielona wyspa

Irlandia – zielona wyspa

Położenie: państwo w północno-zachodniej Europie, zajmujące większą część wyspy o tej samej nazwie, leżącej na Oceanie Atlantyckim
Powierzchnia: 70 300 km
Stolica: Dublin
Główne miasta: Corcaigh, Luimneach, Dun Laoghaire, Gaillimh, Port Lairge, Dundalk, Sligo

Warunki naturalne

Wzdłuż wybrzeży wznoszą się płaskowyże i zerodowane stare góry. Skaliste, bardzo rozwinięte wschodnie wybrzeże ma postać klifową. Środkową część kraju zajmuje równina (Nizina Środkowo-irlandzka), poprzecinana wapiennymi wzgórzami. Główne rzeki: An Abha Mhór, An Bhearbha, An tSiur i najdłuższa na Wyspach Brytyjskich Sionna (Shannon), są szerokie i wolno płynące. Wprost do morza spływają krótkie i bystre przybrzeżne rzeki górskie. Występują tu liczne jeziora. Największymi pasmami górskimi są granitowe góry Cill Mhantain na wschodzie i Kerry na południowym zachodzie z najwyższym szczytem Corran Tuathail (1041 m n.p.m.).

[tube]https://www.youtube.com/watch?v=sMki_bCg73M[/tube]

Charakterystycznym elementem irlandzkiego pejzażu są silnie rozczłonkowane, przypominające scenerię filmów grozy wybrzeża klifowe.

Klimat

Klimat umiarkowany ciepły wybitnie morski. Deszcze padają przez dwie trzecie roku. Przynoszą je łagodne wiatry znad Oceanu Atlantyckiego. Średnia roczna suma opadów w górach na południowym zachodzie wynosi około 2500 mm, a we wschodniej części kraju około 800 mm. Zimy są łagodne, lata zaś chłodne. Opady śniegu występują tylko w górach, na pozostałym obszarze sporadycznie.

Fauna i flora

Powierzchnia kraju trawiasta, lasy zajmują zaledwie jedną dwudziestą terytorium Irlandii. W środkowej części znajdują się bagna i torfowiska, będące siedliskiem wielu rzadkich gatunków roślin. Wzdłuż zachodniego wybrzeża występują wrzosowiska. Rozciągające się soczyste zielone łąki i ciepły klimat sprzyjają całorocznemu wypasowi zwierząt: bydła, trzody chlewnej i owiec. W rzekach występuje wiele cennych gatunków ryb, m.in. łososiowatych: połowy są limitowane w celu utrzymania równowagi biologicznej łowisk.

Najważniejszą świątynią Irlandii jest dublińska katedra św. Patryka, patrona kraju. Święty, wg legendy, miał przepędzić z wyspy wszystkie węże, jednak, jak twierdzą uczeni, węże nigdy tu nie dotarły, ponieważ Irlandia została odcięta od lądu około U tysięcy lat temu, kiedy stopniał lodowiec i podniósł się poziom morza.

Historia

Dzieje Irlandii to pasmo walk o niepodległość i konfliktów religijnych. Pierwszymi mieszkańcami tych ziem byli Piktowie. Od VI wieku p.n.e. zaczęli przybywać z Europy Celtowie. W V wieku przyjęli chrześcijaństwo, w wyniku czego nastąpił dynamiczny rozwój nauki, kultury i sztuki. Od roku 795 kraj nękany był najazdami wikingów, którzy zostali ostatecznie pokonani w roku 1014 w bitwie pod Clontarf. Od roku 1169 rozpoczął się podbój Irlandii przez rycerzy anglo-normandzkich. W imieniu króla Anglii Henryka II narzucili oni zwierzchnictwo angielskie, przeciwko któremu buntowała się irlandzka oligarchia rodowa, wszczynając liczne wojny i rebelie. Mimo zerwania przez króla angielskiego Henryka VIII z Rzymem (na początku XVI wieku) i utworzenia kościoła anglikańskiego Irlandczycy pozostali katolikami.

Podbój całego irlandzkiego terytorium, zapoczątkowany przez dynastię Tudorów, zakończył się ostatecznie w 1691 roku. Rząd angielski pozbawił praw politycznych irlandzkich katolików i rozpoczął masowe rugi. Anglicy zaczęli osadzać na tych ziemiach swoich ziomków oraz szkockich protestantów, którym na północy kraju, w Ulsterze, pozwolił osiedlić się król angielski, Jakub I. Wroga polityka władz spowodowała w XVIII wieku liczną emigrację ludności irlandzkiej, zwłaszcza do Stanów Zjednoczonych. Irlandczycy nie pogodzili się z utratą państwa. Od końca XVIII wieku na czele dążeń wyzwoleńczych stały organizacje niepodległościowe, m.in. Towarzystwo Zjednoczonych Irlandczyków, Liga Rolna, fenianie, Młoda Irlandia.

Burzliwe dzieje tego kraju były przyczyną wielokrotnych emigracji ludności. Oblicza się, że obecnie Irlandię zamieszkuje jedna druga ludności, jaka tu żyła w latach czterdziestych ubiegłego stulecia.

Po kolejnym powstaniu w 1800 roku Irlandii narzucona została unia realna z Anglią. Spowodowało to likwidację parlamentu i pozbawiło kraj resztek autonomii. Anglicy mieli w Irlandii duże posiadłości ziemskie. Niewielkie działki dzierżawili Mandzkim chłopom. W latach 1846-1851 kraj nawiedziła zaraza ziemniaczana, która zniszczyła chłopskie uprawy, co doprowadziło do klęski głodu. Umarło wtedy ponad milion Irlandczyków, a wielu wyemigrowało za ocean. Szacuje się, że liczba ludności Irlandii zmniejszyła się o połowę.

W XIX wieku zaczął rozwijać się ruch na rzecz uzyskania autonomii, zwany home rule, pod przywództwem irlandzkiego deputowanego do Izby Gmin brytyjskiego parlamentu, Charlesa Stewarta Parnella. W wyniku działalności tego ruchu i licznych powstań zbrojnych władze angielskie ostatecznie uchwaliły w 1914 roku ustawę o autonomii Irlandii, z wyłączeniem protestanckiego Ulsteru. Ponieważ wprowadzenie ustawy w życie opóźniało się, w roku 1916 wybuchło powstanie dublińskie zwane wielkanocnym, krwawo stłumione przez Brytyjczyków. Czternastu przywódców powstania stracono. Jednym z ocalałych był Eamon de Valera, przywódca partii Sinn Fein, organizacji niepodległościowej powstałej w latach 1902-1905, i założyciel Fianna Fäil, irlandzkiej partii politycznej powstałej z radykalnego odłamu Sinn Fein. W roku 1919 utworzono w Dublinie Zgromadzenie Narodowe, które proklamowało Republikę Irlandzką. Po krwawej wojnie domowej w roku 1921 Brytyjczycy podpisali układ o podziale wyspy, ratyfikowany rok później. Przy Wielkiej Brytanii pozostało sześć okręgów północno-wschodnich, które utworzyły Irlandię Północną. Reszta terytorium weszła w skład samorządnego Wolnego Państwa Irlandzkiego o statusie dominium. W roku 1937 przybrało ono irlandzką nazwę Eire, zrywając w ten sposób wszelkie więzi z Anglią.

Dwanaście lat później Irlandia opuściła brytyjską Wspólnotę Narodów i przyjęła oficjalną nazwę państwa: Republika Irlandii. W roku 1973 została członkiem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (obecnie Unia Europejska). Nie zrzekła się nigdy praw do Irlandii Północnej. Irlandzka Armia Republikańska (IRA) nadal prowadzi walkę zbrojną (liczne zamachy bombowe), której celem jest usunięcie Brytyjczyków z Irlandii Północnej i utworzenie zjednoczonej republiki irlandzkiej.

Mimo iż języka irlandzkiego dzieci uczą się w szkole, tylko nieliczni mieszkańcy, i to głównie na wsi, posługują się nim na co dzień. Językiem powszechnie używanym jest angielski, język odwiecznego wroga.

Kultura i sztuka

Należy do najstarszych w Europie zarówno w dziedzinie literatury, jak i architektury (fortyfikacje celtyckie), sztuki zdobniczej (wyroby ze złota i brązu) oraz muzyki. Średniowieczni harfiści irlandzcy znani byli w całej Europie, podobnie jak bardowie śpiewający po dworach. W czasach rządów Anglików twórczość rodzima zachowała się głównie w podaniach i pieśniach ludowych. Nowożytna literatura powstawała w języku angielskim. W tym języku tworzyli m.in. Jonathan Swift, Oscar Wilde, George Bernard Shaw, William Butler Yeats. W prozie współczesnej najwybitniejszym twórcą był dublińczyk James Joyce, a w dramacie Samuel Beckett. Pisarze irlandzcy trzykrotnie zdobywali literacką Nagrodę Nobla (Yeats, Shaw, Beckett).

[tube]https://www.youtube.com/watch?v=IKFr2M3BdRE[/tube]

Od niespotykanej zieleni rozległych łąk nazwano Irlandię szmaragdową wyspą.

Atrakcyjne miejsca

Atrakcyjne miejsca w Dublinie to katedry Christ Church (XI, XIX w.) i St. Patrick, (XIII, XIX w.), kościoły z XVII-XIX wieku, muzea, a także biblioteka Trinity College Library z XVI-XVin wieku ze słynną kolekcją rękopisów; w Corcaigh katedra St. Finnbarr (XVIII w.), kościół St. Ann (XVII w.), katedra St. Mary (XIX w.); w Drumcliffe kamienny krzyż celtycki z X wieku; liczne zamki obronne rozsiane po całym kraju.