Marskość wątroby

Marskość wątroby

Przewlekła choroba wątroby, w której normalne, zdrowe komórki zastępowane są tkanką bliznowatą, co prowadzi do niewydolności narządu. Istnieje kilka przyczyn tego schorzenia, jednak najczęstszą jest alkoholizm.

Wątroba, jako laboratorium naszego organizmu, uczestniczy w przemianach ustrojowych wielu substancji chemicznych: leków, alkoholu oraz innych składników toksycznych, takich jak np. alkaloidy trujących grzybów. Jest również miejscem gromadzenia się tych substancji. Narażanie tego cennego, aczkolwiek delikatnego narządu, na zbyt częsty kontakt z toksynami nie wychodzi mu na dobre. Na ogół, skutkiem jest niewydolność, ale możliwe są też dużo poważniejsze konsekwencje, wśród których najpoważniejszą jest marskość.

Co to jest marskość wątroby?

Marskość to ciężka, przewlekła choroba degeneracyjna, polegająca na uszkodzeniu komórek wątrobowych i zastąpieniu zdrowej tkanki przez tkankę łączną, tworzącą blizny. Powodują one upośledzenie funkcji wątroby, jej niewydolność, a w ostateczności – śmierć.

Co to oznacza?

W marskiej wątrobie dochodzi do nadmiernego rozrostu tanki łącznej, która zdrowy miąższ fragmentuje na małe guzki, rozrastające się wraz z postępem choroby. Uciskają one zdrowe struktury wątroby, co utrudnia przepływ przez nią krwi. W efekcie powstaje tzw. krążenie oboczne w postaci żylaków przełyku i odbytu, rozszerzeniu ulegają także żyły powłok brzusznych. Znaczna część substancji odżywczych, doprowadzanych do wątroby przez żyłę wrotną, omija ją. Nie trafiają do niej również substancje toksyczne, które powinny zostać w niej „oczyszczone”, a to ułatwia im szkodliwe oddziaływanie na inne narządy. Marska wątroba twardnieje, zmniejsza się i obniżona zostaje jej sprawność.

Przyczyny marskości wątroby

Najczęstszą przyczyną jest alkoholizm. Z danych medycznych wynika, że marskość wątroby może nastąpić przy systematycznym dziennym spożyciu 60-100 gramów alkoholu w przypadku mężczyzn, a 30-60 gramów w przypadku kobiet (od 25 do 50% przypadków). Kolejną ważną przyczyną jest wirusowe zapalenie wątroby typu B i C (do 40%), 30% to przyczyny nieznane. Rzadziej wymienia się wrodzone choroby metaboliczne – hemochromatozę (zaburzenie przemiany żelaza), chorobę Wilsona (zaburzenie przemiany miedzi), zakrzepicę żył wątrobowych, marskość serca, a także uszkodzenie polekowe i toksyczne.

Rodzaje marskości wątroby:

1. wrotną (poalkoholową);
2. pomartwiczą (po WZW);
3. dysmetaboliczną (hemochromatoza, choroba Wilsona);
4. żółciową (zastój żółci lub dróg żółciowych, np. kamica żółciowa), pierwotna lub wtórna. Ponadto, ze względu na rodzaj objawów, marskość może przybrać postać wyrównaną (brak wodobrzusza i żółtaczki) oraz niewyrównaną (obrzęki uogólnione, żółtaczka, inne powikłania).

Objawy marskości

Na nieszczęście pacjentów, choroba ta często nie powoduje żadnych dolegliwości, a objawy pojawiają się dopiero w końcowym jej stadium. Często poprzedza ją schorzenie zwane alkoholowym stłuszczeniem wątroby, którego konsekwencją może być alkoholowe zapalenie wątroby. Taki przebieg wydarzeń, zwłaszcza przy zlekceważeniu objawów, nieuchronnie kończy się marskością. Mając na uwadze niebezpieczeństwo zmian wywoływanych tą chorobą, których nie można ani cofnąć, ani wyleczyć, obudzić naszą czujność powinny wczesne, nieokreślone objawy, takie jak:

• utrata apetytu;
• uczucie zmęczenia i osłabienia;
• mdłości;
• wymioty;
• chudnięcie;
• tępe bóle brzucha;
• biegunki;
• zaparcia;
• częste krwawienia wskutek zmian krzepliwości krwi.

W miarę postępu choroby daje się odczuć: osłabienie czynności intelektualnych, powiększenie brzucha w następstwie zatrzymania wody w ustroju (puchlina brzuszna), świąd skóry, twardnienie wątroby. Można zaobserwować rozszerzenie naczyń krwionośnych na skórze oraz żył na brzuchu, „lakierowany” język i wargi, białe paznokcie, wybroczyny podskórne, obrzęki podudzi. W wyniku gromadzenia się bilirubiny skóra zabarwia się na żółto, mocz zyskuje ciemny kolor. Mężczyznom wypadają czasem włosy łonowe i powiększają się piersi, mają kłopoty z potencją. Kobiety obserwują zaburzenia cyklu miesiączkowego. Duże ciśnienie krwi w naczyniach krwionośnych (będące efektem blizn powstałych na wątrobie) powoduje niekiedy ich rozdarcie, co objawia się krwawieniem z przełyku.

Badania i wywiad lekarski

Prócz objawów klinicznych, marskość wątroby diagnozuje się na podstawie wywiadu lekarskiego, wyników badań biochemicznych, badań obrazujących narząd i krążenie wrotne (USG, TK, laparoskopia). Metodą, która pozwala na pełne zdiagnozowanie stopnia uszkodzenia wątroby oraz odróżnienie marskości od innych chorób, jest biopsja wątroby. Pobrany wycinek poddawany jest analizie histopatologicznej i na jej podstawie następuje właściwe rozpoznanie i ustalenie odpowiedniego leczenia.

Leczenie marskości

Leczenie marskości wątroby to jakby wyścig z czasem – im wcześniej jest ona wykryta, tym lepiej. Niestety, zmian zwłóknieniowych nie można odwrócić, a jedynie zahamować dalszy ich rozwój. Rokowania zależą przede wszystkim od momentu, w którym rozpoczęto właściwe leczenie. Polega ono przede wszystkim na usunięciu przyczyny choroby, więc jeżeli był to alkohol, obowiązuje całkowita abstynencja. We wczesnej fazie choroby można zastosować leki przeciwzapalne, koryguje się wady metaboliczne.

Poza tym leczenie ogranicza się do łagodzenia objawów: opanowania intensywnego świądu, zmniejszenia, opuchliny brzusznej, leczenia niedokrwistości, krwawienia z żylaków oraz unikania możliwych powikłań. Po opanowaniu krwawienia z żylaków prowadzi się endoskopową obliterację żylaków, czyli nastrzykiwanie ich substancją powodującą zwłóknienie i zamknięcie. Natomiast w przypadku wodobrzusza, jeśli nie pomagają środki farmakologiczne, stosuje się powtarzane upuszczanie płynu z jamy otrzewnej.

Leczenie szpitalne

Pobytu w szpitalu wymaga z całą pewnością marskość niewyrównana, objawiająca się żółtaczką, obrzękami, wodobrzuszem i zaburzeniami świadomości. Polepszenie stanu ogólnego pozwala na dalsze leczenie w domu. Leczenie farmakologiczne jest uzależnione od przyczyn choroby, ale istnieją zalecenia dla wszystkich chorych, które obejmują:

• dietę wątrobową, czyli potrawy gotowane, niskotłuszczowe i bogatobiałkowe. Ograniczyć należy potrawy smażone, z grilla, tłuste mięsa, sosy, zupy, ciężkostrawne warzywa (kapusta, fasola), cukry proste oraz produkty z dużą ilością błonnika. W zaawansowanym stadium choroby lekarz może zalecić ograniczenie płynów i białka oraz dietę niskosodową. Obowiązuje absolutny zakaz picia alkoholu (dieta w marskości wyrównanej i niewyrównanej wygląda nieco inaczej, dlatego też należy ustalić ją z lekarzem);
• unikanie dużych wysiłków, spokojny, ustabilizowany tryb życia z możliwością częstego odpoczynku w pozycji leżącej (optymalne ukrwienie wątroby).

Leczenie farmakologiczne stosowane objawowo w marskości wątroby:

• leki moczopędne, zapobiegające zatrzymaniu płynów w organizmie;
• antybiotyki, w celu zmniejszenia liczby bakterii jelitowych, produkujących amoniak, którego niewydolna wątroba nie jest w stanie zmetabolizować;
• preparaty żelaza;
• propranolol, jeśli pojawiły się żylaki przełyku.

Leczenie operacyjne

U niektórych młodych pacjentów z marskością wątroby wykonuje się przeszczep wątroby – oczywiście jeśli nie stoją na przeszkodzie inne choroby współistniejące. Zarówno kwalifikacje do przeszczepu, jak i sam zabieg odbywają się w wybranych ośrodkach specjalistycznych.

Pamiętaj, że:

1. Systematyczne spożywanie alkoholu w ilości przekraczającej 80 gramów na dobę zawsze wywołuje uszkodzenie komórek wątroby!
2. Picie 40 gramów czystego alkoholu dziennie, przez 10 lat, prowadzi w większości przypadków do marskości wątroby!
3. 40 gramów alkoholu równa się około 5 kuflom piwa, 3 szklankom wina lub 2 szklankom whisky.