Starzenie się społeczeństwa

Starzenie się społeczeństwa

Liczba ludności Europy wzrosła z 400 mln w 1900 roku do ponad 700 mln w latach dziewięćdziesiątych, natomiast w tym samym okresie liczba ludności innych kontynentów zwiększyła się od trzech do siedmiu razy. W efekcie w ciągu 100 lat udział Europy w zaludnieniu świata spadł z 25% do 12%.

Główna przyczyna małego wzrostu liczby ludności Europy to niski w porównaniu z innymi kontynentami przyrost naturalny, czyli różnica między liczbą urodzeń a liczbą zgonów.

Spadek przyrostu naturalnego

Dużo mniejszy przyrost naturalny jest skutkiem rozwoju społeczno-gospodarczego, który doprowadził do zmiany modelu rodziny. Dawniej najczęstsze były rodziny wielodzietne, obecnie częstszy jest model 2+1, czyli rodzice i jedno dziecko. Najwcześniej zmiana ta nastąpiła na północy i zachodzie Europy. W wielu krajach europejskich przyrost naturalny spadł tak znacznie, że osiągnął wartość ujemną, ponieważ liczba zgonów zaczęła przewyższać liczbę urodzeń. Taki stan rzeczy utrzymywał się w latach 90-tych w Europie Środkowej i Wschodniej. Wpłynęły na to dwa nowe zjawiska spowodowane kryzysem gospodarczym: pojawienie się i wzrost bezrobocia oraz pogorszenie się warunków życia. 

Skutki starzenia się społeczeństwa

Jednocześnie ze spadkiem przyrostu naturalnego następowało wydłużenie się życia. To oraz spadek przyrostu naturalnego spowodowały tzw. starzenie się społeczeństwa. Coraz większą część ludności stanowią osoby w wieku emerytalnym. Jest to poważne zagrożenie dla budżetu wielu krajów, nie tylko europejskich, a więc także dla poziomu życia ludności. Dotyczy to także Polski. Innym skutkiem niskiego przyrostu naturalnego może stać się w przyszłości brak siły roboczej, odczuwany już obecnie w niektórych krajach – szczególnie w Szwecji i Norwegii. Problem ten częściowo rozwiązuje imigracja z innych krajów. Szacuje się, że w pierwszej połowie XXI wieku (czyli obecnie) w krajach Unii Europejskiej dla zlikwidowania braku siły roboczej na każdy milion mieszkańców potrzeba będzie ponad 400 imigrantów rocznie – najwięcej we Włoszech (ponad 650) i Niemczech (ponad 600), a mniej we Francji (niespełna 200).

Ciekawostka

Jeszcze na początku lat dziewięćdziesiątych, obserwując spadek przyrostu naturalnego w Polsce, przewidywano, że ujemny przyrost naturalny pojawi się po 2020 roku. Spadek był i jest jednak tak szybki, że zerowy przyrost wystąpił już w ostatnich latach XX wieku. Niestety oznacza to przyspieszenie procesu starzenia się społeczeństwa polskiego.