Święta Bożego Narodzenia – ciekawostki

Zwyczaje Bożonarodzeniowe

Zbliżają się wielkimi krokami, wyczekiwane przez najmłodszych i tych nieco starszych. Święta Bożego Narodzenia, bo o nich mowa, to czas niezwykły, pełen radości i miłości, wypełniony rodzinnymi spotkaniami przy wigilijnym stole pełnym pyszności. 

Dzisiaj mamy dla was kilka informacji na temat zwyczajów związanych ze Świętami Bożego Narodzenia – zapewne wiele z nich dobrze znacie, ale niekoniecznie wiecie, skąd się wywodzą i dlaczego wiążą się akurat z grudniowymi świętami. Śpieszymy więc z wyjaśnieniami :)

Bożonarodzeniowe tradycje

Dzielenie się opłatkiem

Większość naszych tradycji bożonarodzeniowych pochodzi jeszcze z czasów słowiańskich. Zasiadanie do wigilijnej kolacji od wieków wyglądało tak samo: szykowano specjalne potrawy, dekorowano stół, ubierano choinkę i wypatrywano pierwszej gwiazdy na niebie o zmroku.

Przed rozpoczęciem wigilijnej wieczerzy trzeba było podzielić się opłatkiem (obecnie nadal kultywuje się ten zwyczaj). Słowo opłatek pochodzi z łaciny – oblatum – i oznacza ofiarowanie, dar ofiarny. Dawnej składano ofiary bóstwom, bożkom, by uchroniły domostwo przed złymi siłami, piorunami i innymi nieszczęśliwymi wypadkami. Dziś przy łamaniu się opłatkiem składamy sobie głównie życzenia świąteczne i noworoczne.

W dawnych czasach opłatek miał postać kolorowego bloczku, niezwykle zdobionego. Wypiekano go w domu. Dziś jest on przeważnie biały, z delikatnie wygrawerowanymi motywami religijnymi.

Kolędowanie

Kolędowanie to kolejny zwyczaj praktykowany nadal w naszych domach. Nazwa pochodzi ze starożytnego Rzymu, kiedy kalendami nazywano pieśni wykonywane na początku miesiąca, szczególnie w styczniu, ciesząc się nowym rokiem. Kościół zniósł co prawda obchodzenie kalend, ale zachował się zwyczaj radosnego śpiewania ku czci Chrystusa czy odwiedzanie się w czasie Świąt Bożego Narodzenia w domach. Pierwsze kolędy w Polsce pojawiły się około XIII wieku, a wraz z upowszechnieniem druku zaczęto je zapisywać i przekazywać z pokolenia na pokolenie.

Z latami kolędą zaczęto nazywać również zwyczaj chodzenia po domach, śpiewania i składania sobie życzeń noworocznych. W mniejszych miastach czy na wsiach był to niezwykle barwny czas: kilka osób przebranych za postacie biblijne, zwierzęta i kolędników chodziło od domu do domu z dobrą nowiną, zarabiając przy tym nieco grosza i jedzenia.

Jasełka

Dziś kojarzą się nam z przedstawieniami szkolnymi czy kościelnymi. Jasełka pochodzą z XIII wieku, a zapoczątkował je Święty Franciszek, wprowadzając do szopki zamiast drewnianych figur żywe postaci. Zwyczaj ten szybko rozprzestrzenił się po całym świecie, nadając jasełkom nowego wymiaru.

Choinka

Nie ma chyba takiego domu, w którym nie dekorowano by choinki. To zajęcie jest prawdziwą frajdą dla małych i dużych i należy do najwcześniejszych bożonarodzeniowych zwyczajów. Pochodzi z XVIII wieku, kiedy dekorowano przyniesiony do domu, ścięty wierzchołek sosny ręcznie zrobionymi łańcuchami, jabłkami itp. i wieszano go przy suficie domostwa. Gałąź ta miała chronić dom przed złymi duchami i przynosić dobrobyt.

Kościół początkowo nie był przychylny temu obrzędowi, ostatecznie jednak zaakceptowano drzewko jako symbol biblijnego drzewa dobra i zła. Stąd właśnie powinno się je dekorować w Wigilię – imieniny Adama i Ewy. Pod żadnym pozorem nie mogło zabraknąć na nim jabłka, które jest symbolem zdrowia.

Nawet ozdoby maja tu swoje znaczenie – łańcuchy symbolizują węża kusiciela pierwszych ludzi, gwiazda na szczycie obrazuje gwiazdę betlejemską, która prowadziła trzech króli do Dzieciątka, świecące lampki miały ogrzewać przychodzące w nocy dusze naszych najbliższych.

Dwanaście potraw na stole wigilijnym

Kolejnym zwyczajem praktykowanym w wielu domach jest sporządzanie dwunastu potraw na cześć 12 apostołów towarzyszących Chrystusowi. Może to dziwić, głównie dlatego, że według tradycji na stole powinna być nieparzysta ilość dań – 5, 7 lub 9. Liczba nieparzysta miała zwiastować urodzaj i dobrobyt w nowym roku, a potrawy powinny składać się  z płodów rolnych wyhodowanych własnoręcznie, aby znów dorodnie obrodziły.

Każda Wigilia to potrawy postne. Na stołach królowały i nadal królują ryby, kapusta i grzyby. Popularne w dawnych czasach były również domowe wypieki – strucel makowy czy łamańce makowe. Nie mogło również zabraknąć barszczu, pierogów i kompotu z suszu.

Zwyczajów, obyczajów, tradycji jest mnóstwo. Każdy region ma swoje „domowe” sposoby na Święta i niejednokrotnie, jadąc w inne, miejsce możemy doświadczyć czegoś nowego i niezwykłego.

Zobacz też: Boże Narodzenie – artykuły i porady