Wigilijne symbole

Wigilijne symbole

Od niepamiętnych czasów wieczerza wigilijna składała się z postnych dań. Na stół podawano ryby, potrawy z mąki, kaszy, świeżych i suszonych grzybów, owoców, warzyw, miodu i orzechów.

Zwyczaj niejadania mięsa, odziedziczony po pogańskich przodkach, związany był z prastarym wierzeniem, że człowiek i zwierzę stanowią jedną rodzinę. W wieczór wigilijny przemawiano do zwierząt domowych i częstowano je potrawami wigilijnymi. Panowało też powszechne przekonanie, że zwierzęta w tę noc mówią ludzkim głosem.

Magiczne właściwości wigilijnych potraw

Niektórym produktom od czasów przedchrześcijańskich przypisywano właściwości magiczne. Wynikało to z pełnego czci stosunku ludzi do pożywienia oraz z lęku przed nieurodzajami i klęskami głodu.

Wierzono, że spożycie w wieczór wigilijny symbolicznych potraw zapewni domownikom zdrowie oraz obfite zbiory. Na przykład, aby uniknąć w przyszłości klęsk głodu, na stół wigilijny podawano potrawy przygotowane z płodów pól, lasów, sadów, rzek i stawów, a przede wszystkim te, na których gospodarzowi domu szczególnie zależało, bo miały zapewnić urodzaj w nadchodzącym roku. Stąd też przygotowywano wiele potraw, a przynajmniej tyle, ile produktów wytwarzano w gospodarstwie.

Duża liczba dań wróżyła dobrobyt w nadchodzącym roku. Wierzono też powszechnie, że aby nie zaznać głodu w przyszłości, nie należy zjadać potraw wigilijnych do końca. Pozostawione po kolacji okruchy oraz resztki potraw zbierano bardzo starannie i zanoszono zwierzętom.

Symbolika dań wigilijnych

Wszystkim daniom wigilijnym od wieków przypisywano jakieś znaczenie.

• Opłatek symbolizował zgodę i jedność, a chleb – dobrobyt i początek nowego życia.
• Ziarno zbóż oraz wypieki z mąki miały zapewnić pomyślność w nadchodzącym roku. Samo zboże uznawane było za źródło życiodajnej mocy i plenności.
• Rybie przypisywano przede wszystkim znaczenie religijne: przypominała o chrzcie, zmartwychwstaniu i nieśmiertelności; była też symbolem płodności i odradzania się życia.
• Kapustę w wieczerzy wigilijnej wiązano z życiodajną siłą sprawiającą, że po zimowym uśpieniu cała przyroda ponownie odrodzi się na wiosnę.
• Groch chronił przed chorobami, a zwłaszcza świerzbem; w połączeniu z kapustą gwarantował urodzaj.
• Grzyby według wierzeń ludowych ułatwiały nawiązywanie kontaktów ze światem zmarłych
• Potrawy z miodu miały zapewnić biesiadnikom przychylność sił nadprzyrodzonych.
• Jabłko spożyte podczas wieczerzy wigilijnej chroniło przed bólem gardła, a orzechy eliminowały ból zębów.

Symbolika produktów spożywanych w Wigilię, wywodząca się często z bardzo odległej przeszłości, wynikała przede wszystkim z walki o przetrwanie. Przyrządzając z nich potrawy na święta Bożego Narodzenia, człowiek próbował zapewnić sobie nie tylko dostatek żywności, ale również dobrobyt i szczęście osobiste na cały nadchodzący rok.