Dlaczego ołów jest szkodliwy?
Ołów (Pb) to pierwiastek chemiczny, który jest miękkim i łatwo topliwym metalem. W środowisku naturalnym występuje w formie minerałów: siarczku ołowiu, anglezytu, krokoitu i cerusytu. Ołów jest znany już ponad trzy tysiące lat.
Ołów stosuje się między innymi do produkcji stopów metali, osłon kabli elektrycznych oraz celulozy, wapna bielącego i kwasu siarkowego. Rozwój przemysłu i ludzka działalność przyczyniła się do emisji ołowiu do atmosfery. Winne temu jest głównie hutnictwo metali oraz szkła, przemysł naftowy i gumowy, produkcja pestycydów, przestarzałe drukarnie, produkcja akumulatorów, spalanie paliw i pozostałe zanieczyszczenia motoryzacyjne.
Stężenie ołowiu
Stężenie ołowiu w atmosferze wynosi od 1 ng/m3 do ok. 20 g/m3, zależnie od miejsca. Największe jego ilości oczywiście znajdują się tam, gdzie przemysł jest wysoce rozwinięty, czyli w dużych miastach.
W morskiej wodzie naturalne stężenie ołowiu mieści się w granicy od 0,01 do 0,06 µg/l, w wodach płynących wynosi około 0,2 µg/l, natomiast dopuszczalnym stężeniem w wodzie pitnej jest 50 µg/l.
Naturalne stężenie ołowiu w glebie to 20 ppm. Jednak stężenia 25-40 ppm przyjmuje się za zakres normy, ze względu na wieloletnie oddziaływanie zanieczyszczeń.
Użytki rolne nie mogą mieć większego stężenia ołowiu niż 100 ppm. Gleby skażone zawierają od 1 100 do 18 500 ppm ołowiu. Normy zawartości ołowiu są bardzo istotne, gdyż jest to pierwiastek toksyczny dla ludzi, zwierząt oraz roślin.
Żaden z procesów fizjologicznych i biochemicznych w organizmach żywych nie wymaga obecności ołowiu. W wodzie i w roślinach jest mocno bioakumulowany. Ryby oraz rośliny pobierają ołów z intensywnością proporcjonalną do jego stężenia w środowisku. W przybliżeniu 73 – 95% ołowiu pochłanianego przez rośliny pochodzi z opadów atmosferycznych. Naturalny poziom Pb w roślinach to 1 – 3 ppm, a na glebach skażonych osiągane są wartości od 10 do 900 ppm.
Toksyczny ołów
Toksyczność ołowiu w roślinach polega głównie na zaburzeniach procesów fotosyntezy, dzielenia komórek i gospodarki wodnej. Ołów jest groźny też dla ludzi i zwierząt. Jony ołowiu łączą się z enzymami i zakłócają pracę centralnego i ośrodkowego układu nerwowego, układu krwiotwórczego, nerek oraz wątroby.
Ołów jest mutagenny i może przyczyniać się do rozwoju raka, prócz tego może przechodzić przez łożyskowo, dlatego stanowi duże zagrożenie dla płodu. Stężenie 10 µg/dl we krwi noworodka albo matki może doprowadzić do niewłaściwego wzrostu, przedwczesnego porodu, a także opóźnienia rozwoju dziecka. Dawka powyżej 10 µg/dl jest śmiertelna dla dzieci.
Ołów może przedostać się do organizmu w różny sposób: przez skórę, drogą oddechową (np. pary, pyły) lub drogą pokarmową. Drogą pokarmową dostaje się największa ilość, ze skażonym jedzeniem, wodą lub przez użycie narzędzi kuchennych zawierających ten pierwiastek. U ludzi i zwierząt około 35% wchłanianego ołowiu znajduje się w płucach, 2 – 16% w układzie pokarmowym, a jakieś 16% wydalane jest z moczem i kałem. Przy zetknięciu się z ołowiem jego poziom można wykryć we krwi, a przy długotrwałej ekspozycji gromadzi się w kościach.
Ołowica
Ołowica to choroba, którą wywołuje ołów. Pojawia się ona głównie u ludzi pracujących z tym pierwiastkiem albo mających z nim długą styczność. Choroba ta polega na przewlekłym zatruciu tym pierwiastkiem, a objawia się:
- blado szarą barwą skóry
- niebiesko-czarną obwódką dziąseł (tzw. rąbek ołowiczny)
- bezsennością
- osłabieniem organizmu
- brakiem łaknienia
- zawrotami oraz bólami głowy
- drżeniem mięśniowym i tzw. kolką ołowiczą (bolesny skurcz mięśni gładkich jelit)
Trwałe skutki ołowicy to niedokrwistość, miażdżyca naczyń krwionośnych, uszkodzenie nerek oraz wątroby. Objawy te mogą potęgować takie czynniki jak: kwasica, choroby zakaźne, alkoholizm i brak wapnia, gdyż powodują one uwalnianie jonów Pb skumulowanych w kościach. Leczenie ołowicy należy rozpocząć przede wszystkim od usunięcia przyczyny choroby czyli pozbawienia kontaktu z ołowiem. Chory przyjmuje także witaminy, leki przeciw objawowe i chelatory wiążące jony ołowiu.